Bomen 4/12 de Eik
Tussen Zutphen en Warnsveld staat een molen, molen “Nooit Gedacht”. Hij stamt uit 1850 en is gebouwd door Derk Jan Oudenampsen, landbouwer en molenaar van beroep. Omdat hij dacht dat de molen nooit zou draaien noemde hij hem “nooit gedacht”.
De molen werd gebouwd om eikenschors te malen. Pas daarna werd er koren mee gemalen. Volgens overlevering is het ook eikenschors geweest waarmee de molen is ingewijd.
Waarom werd er eigenlijk eikenschors gemalen? Wel de gemalen schors noemde men “eek” en werd gebruikt als looistof voor leerlooierijen en voor het tanen van zeilen. In sommige streken noemde men het ook wel bark.
Zodra je trouwens water bij de eek doet noemt men het goedje “run”.
Het looien en tanen werd en wordt gedaan om het te beschermen tegen bacteriën en schimmels.
Voor wie ook niet weet wat tanen betekend: Tanen is het conserveren van katoenen visnet, zeil of touw met cachou om verrotting door schimmels en bacteriën tegen te gaan. Het tanen werd gedaan in een taanketel. Gedurende enkele uren werd het visnet, zeil of touw in een hete oplossing van cachou ondergedompeld. Cachou is een extract van verschillende bomen, waaronder die van eik, quebracho en betelpalm en geeft een bruine kleur aan het behandelde materiaal. Vroeger dus alleen met eek.
Dus eigenlijk was het van oorsprong een eekmolen. Nu is het ook wel leuk om te weten dat in Warnsveld een gemeentecentrum is waar wat activiteiten worden gehouden en die heet “De eekschuur”. Gebouwd op dezelfde plek waar vroeger een ‘eekschuur’ stond, waarin eikenschors (eek) werd gedroogd.
En dan ineens kom je eek meer tegen. Eekhoorn, eekhoorntjesbrood, eekels (verbasterd naar eikels)
Eikenschors.
Heb je last van winterhanden en wintertenen of last van zweetvoeten? Maak dan eens een badje van eikenschors.
Neem 2 eetlepels schors per liter water. Giet heet water over de schors, laat het wat afkoelen en ga er een tijdje met je handen en of voeten in zitten. Doe dit dagelijks of wekelijks naar gelang de klachten duren.
Hebben je handen te lijden gehad door de winterkou dan kun je ook van dit badje gebruik maken.
Hetzelfde bad kan men ook gebruiken voor aambeien.
Eikenschors is verder ook goed voor open benen (omslagen), oogontstekingen en, ontstekingen van mond en keelholte.
Eikel: Dit eikenfruit is een krachtige beschermer tegen de invloed van negatieve energie. Als verdediging kun je een eikel bij je hebben, maar het is beter als niemand het ziet. Je kunt sieraden dragen die gemaakt zijn van eikels zoals kralen of armbanden, je kunt ze open dragen. Als vervanger van de eikel kan een stuk eikenschors zijn, schrijf voor gebruik uw naam erop. Het moet worden omwikkeld met een stuk rode stof en deze altijd bij de hand hebben. Hou steeds een eikeltje op zak en je blijft er altijd jong uit zien.
Bezem: Gebruik geen eik voor de steel want de eik buigt voor niemand.
Shampoo: Eikenbast (rode) Om een mooie donkere glans te krijgen, gaat ook grijs worden tegen.
Tekst bij de druïde in de boom: Als deze altijd groene plant in een knoestige eik ontdekt werd, werd de boom door Germanen heilig verklaard. Literatuur: Schuyf, J., Heidens Nederland. Ik denk dat ze met de groene plant maretak bedoelden. In de het stukje hierover stond echter huislook. Dit is de afbeelding die erbij hoort.
Afkloppen: Dit is een oud gebruik en moet gedaan worden op onbehandeld hout, liefst op eikenhout eventueel wilg , linde of appelhout is ook goed. Oorsprong: De Keltische of Germaanse oorsprong stamt af van het Kotouka-ritueel. De boom was voor hen de aardse belichaming van hun goden. Men geloofde dat bomen de woonplaats waren van vele goden. Druïden voltrokken bezweringen en rituelen bij de heilige bomen. Wanneer de Germanen door demonische krachten werden bedreigd met een bepaald ongeluk, moesten ze hout aanraken; het was immers goddelijk. Hout nam de boze geest op en zond hem de grond in.
Over de Eik:
Eik (Quercus) is een geslacht van loofbomen. Tot dit geslacht behoren zowel bladverliezende als altijd groenblijvende bomen. Wanneer in het Nederlands over de eik gesproken wordt, gaat het meestal over de zomereik. Eikenhout wordt voor verschillende doeleinden gebruikt. In het algemeen is eikenhout sterk en hard, maar toch redelijk makkelijk te bewerken en af te werken.
De eik is voor het voortbestaan vooral afhankelijk van de gaai en van de eekhoorn. Een eikel valt niet ver van de boom en kan onder het bladerdak van de boom niet uitgroeien. Hij is dus aangewezen op dieren om de eikel verder van de boom te verplaatsen. Eekhoorns begraven voorraden eikels voor de winter. Als een eekhoorn omkomt of de voorraad niet of onvolledig aanspreekt of vergeet, is dat een ideale plaats voor de eikels om te ontkiemen.
Eiken werden door voorchristelijke bewoners van West-Europa gebruikt als boomheiligdom. Een voorbeeld hiervan is de Heilige Eik van Den Hout bij Oosterhout. De roomse Heilige Bonifatius (heilige), een christelijk missionaris die heidenen vervolgde om hun religie, werd bij Dokkum door de voorchristelijke Friezen doodgeslagen omdat hij hun eikenheiligdommen had verbrand en daarmee door dreigde te gaan tot er geen heilige eik meer over was.
Vanaf de zesde eeuw werden in het noordelijk terpengebied ook wel eiken kisten gebruikt die van uitgeholde boomstammen waren gemaakt. Voorbeelden van dergelijke kisten zijn onder de Martinikerk in Groningen en in de terp van Hogebeintum gevonden. De eiken lijken speciaal voor dit doel te zijn gekweekt in heilige bossen waarvan christelijke bronnen melding maken. De Franken maakten een einde aan de begravingen in deze bijzondere boomstamkisten.
Het woord eik is verwant aan het Indische igja dat verering betekent. Het woord druïde is verwant met het Keltische woord voor eik, zo was de verzamelplaats van de Galaten bekend als Drunemeton (“eikheiligdom”).
Magische eigenschappen eikenhout:
Eerlijkheid, bestendigheid, kennis, bescherming. Een wand van Eik brengt gezondheid en een lang leven. Bij de Kelten stond de Eik al bekend als de beschermheer, de Koning van het Woud.
Een wand van Eikenhout is zeer geschikt voor helende magie. Door de binding met het aarde element is de wand zelf ook zeer geaard. De wand helpt bij concentratie en het vinden van focus. Ook helpt de Eik bij observatie en intuitie.
Magie met Eik bevorderd moed, aanwezigheid, leiderschapsvaardigheden, voorspoed en kracht.
Een wand voor goede en slechte tijden. Deze vriend is zo loyaal als de magiër verdiend. Wands gemaakt van Eik vereisen een partner met kracht, moet en eerlijkheid. Minder bekend is dat de eigenaren van een wand van Eik vaak een veel sterkere intuitie hebben en vaak ook een grote affiniteit voor natuurmagie.
De Eik wordt ook wel de Koning van het Bos genoemd, zeker in de periode tussen de winter solstice en de zomer solstice. Het hout van de Eik zou ook alleen in deze periode verzameld moeten worden. (In de winter periode wordt de Hulst de Koning van het Bos). Dit onderscheid is ook de basis van het oude bijgeloof: ‘When his wand’s oak and hers is holly, then to marry would be folly’ (Als zijn wand van Eik is, en die van haar van Hulst, dan is een huwelijk onlogisch).
Het wordt gezegd dat de wand van Merlijn van Eik was gemaakt, maar aangezien zijn graf nooit is gevonden, kan niet worden bewezen dat dit waar is.
Waarom de eik vingerbladeren heeft
Er was eens een keuterboer die veel kinderen had. Hij zorgde samen met zijn vrouw zo goed mogelijk voor hen. Een stukje eigen land bezat hij helaas niet en daarom moest hij als dagloner bij vreemden gaan werken. Het geld dat hij verdiende was nauwelijks genoeg om van te leven.
“Hemel en hel!” vloekte de keuterboer op een dag, “alleen de duivel kan ons helpen!”
De keuterboer had zijn woorden over de duivel niet zo ernstig gemeend, maar de duivel laat zich zoiets geen twee keer zeggen. Nauwelijks had de keuterboer deze woorden uitgesproken, of er stond een man voor hem, gekleed in jagerskleren: een vilten hoedje op zijn hoofd, een geweer over zijn schouder en zijn ene voet was een duivelspoot.
“Wat wil je, mannetje?” vroeg de jagersman hem.
De keuterboer schrok eerst vreselijk, omdat hij dadelijk wist, dat dit het gevolg was van zijn woorden. Toen raapte hij al zijn moed bij elkaar en antwoordde: “Je weet toch wat ik wil hebben. Een mooi stuk land, een paar paarden en een ploeg, zodat ik mijn vrouw en kinderen behoorlijk te eten kan geven.”
“Dat zul je krijgen,” zei de jagersman. Hij wenkte met zijn hand en op tafel stond plotseling een kist vol goudstukken. “Hier kun je alles voor kopen, wat je hebben wilt, maar je moet me er wel iets voor teruggeven!”
“En wat is dat?” vroeg de keuterboer.
“Jezelf,” zei de jager. “Over een half jaar kom ik je halen!”
De keuterboer krabde zich achter zijn oor en zei: “Over een half jaar, dat is wel vlug! Dan kan ik mijn land niet eens bebouwen en er geen oogst vanaf halen. Weet je wat, kom me halen als de bladeren van de bomen vallen.”
“Goed,” lachte de jagersman, “als alle bladeren van de bomen zijn gevallen haal ik je.”
En zoals hij gekomen was, verdween hij ook. Ineens was hij weg. Alleen de kist met goudstukken bleef op tafel staan.
De vrouw van de keuterboer luisterde naar wat haar man vertelde, sloeg vlug een kruisje en zei: “Man, wat heb je gedaan?”
Maar de keuterboer lachte en zei: “Wees niet bang vrouw. De duivel is slim, maar ik als arme keuterboer moet slimmer zijn, anders zal het slecht met me aflopen. Wacht maar af en je zult zien, wat er gebeurt.”
De lente was voorbij, de zomer was voorbij en de herfst begon. De keuterboer had al lang een prachtige oogst van zijn land gehaald en de kinderen hadden genoeg te eten. Het smaakte hen allemaal best, alleen de vrouw verloor haar eetlust. Voortdurend keek ze uit het raam, toen de bladeren geel werden en van de bomen dreigden te vallen. Het duurde niet lang of de bomen rondom hun huis waren helemaal kaal.
En op een morgen stond daar plotseling de jagersman: op zijn hoofd het vilten hoedje, een geweer over zijn schouder en in plaats van een voet had hij een duivelspoot.
“Ik kom je halen,” sprak hij tegen de keuterboer. “De bladeren zijn allemaal afgevallen, je tijd is gekomen.”
Maar de keuterboer was niet bang, en zei: “De bladeren zijn al afgevallen, dat is waar. Maar niet allemaal. Kijk maar eens in het bos daar boven.”
En hij wees naar de heuvel achter zijn huisje. Daar stond een jonge eikenboom; de bladeren waren wel erg geel, maar ze zaten nog aan de boom.
“Je hebt gezegd, dat je mij zou komen halen als alle bladeren van de bomen zijn gevallen. En zoals je zelf ziet, zijn ze er nog niet allemaal af. Kom nog maar een keer terug.”
“Daar kun je op rekenen,” zei de jagersman. En zoals hij gekomen was, verdween hij. Plotseling was hij weg.
Na een maand kwam hij weer. Overal lag al sneeuw, de kale bomen trilden in de wind, maar de jonge eikenboom op de heuvel had nog altijd genoeg bladeren. De keuterboer lachte. Hij wist heel goed, dat de eik zijn bladeren in de winter niet verliest en hij zei tegen de jagersman: “Zoals je ziet zijn alle bladeren nog niet afgevallen. Je zult veel later moeten komen.”
“Daar kun je op rekenen,” knarste de jagersman.
Toen de lente begon en het ijs verdwenen was, kwam hij voor de derde maal. De sneeuw was al weg, de bomen werden weer groen, maar aan de eik trilden nog altijd de bladeren van het vorig jaar. De keuterboer wees lachend op de eik: “Zoals je ziet, zijn ook nu niet alle bladeren van de bomen gevallen. En ze zullen ook niet meer afvallen. Kijk maar!” Tussen de laatste oude blaadjes groeiden alweer nieuwe bladeren.
De duivel zag, dat de keuterboer hem voor de mal had gehouden. Nijdig prikte hij zijn vingers in de jonge bladeren om zo zijn woede af te reageren en plotseling was hij verdwenen.
De keuterboer kwam er goed van af. Maar de eikenbladeren hielden tot op de dag van vandaag de herinnering. Voor die tijd hadden ze een mooie gladde rand gehad, maar sinds de duivel er met zijn vingers in geprikt heeft, zien ze er uit als vingers. Ondanks dat vallen de blaadjes pas af in de lente, als de nieuwe bladeren alweer beginnen te groeien.
Bron: “De betoverde tuin” door Marie Mrstikova. Nederlandse vertaling van Els Nuijen. Uitgeversmaatschappij Holland, Haarlem, 1978. ISBN: 90-251-0297-2
Wil je nog meer van dit soort verhaaltjes lezen kijk dan eens op http://www.beleven.org/
